Studenckie miasto, o ciekawej architekturze i zabytkach, które niekiedy wymagają głębszej refleksji. Takie jest Brno, które miałam okazję poznać pod koniec listopada ubiegłego roku. Czym urzekło mnie miasto i czy warto je odwiedzić? O tym w dzisiejszym wpisie.
Wizyta w Brnie była odpowiedzią na zaproszenie Czeskiej Centrali Ruchu Turystycznego – CzechTourism. Jednodniowy, bardzo intensywny pobyt sprawił, że do Brna chętnie wrócę wiosenną lub letnią porą. W czasie pobytu w Czechach, poza stolicą Moraw Południowych, odwiedziłam także Litomyśl oraz Ołomuniec.
Krótka historia Brna
Brno jest drugim co do wielkości (po Pradze) miastem w Czechach i głównym ośrodkiem kraju południowo-morawskiego. Pierwsze wzmianki o Brnie pochodzą z X wieku, ale gród, który rozwinął się we współczesne miasto, został założony na wzgórzu Petrov przez księcia Brzetysława I, na początku XI wieku. Wówczas powstał nieistniejący już zamek oraz kościół św. Michała. Miasto rozrastało się i zyskiwało na znaczeniu. Na krótko przed oblężeniem przez wojska szwedzkie, Brno w 1641 roku zostało stolicą Moraw. W 1777 roku utworzono tutaj biskupstwo brneńskie.
XIX wiek dla Brna był przełomowy. Niejaki Hugo Frantisek Salm wykradł z Anglii plany najnowocześniejszych maszyn tekstylnych i w przebraniu robotnika przemycił je do Czech. Plany zostały udostępnione brneńskim przedsiębiorcom, których fabryki zaczęły produkować i dostarczać materiały w całym kraju. Brno było także miastem, w którym mocno rozwinął się przemysł zbrojeniowy i maszynowy. Przełom XIX i XX wieku to czas przemian i przebudowy. W latach 1896-1916 zburzono około 240 budynków, a w ich miejsce powstały nowe. Niemniej jednak do dzisiaj można podziwiać wiele secesyjnych kamienic, które tworzą niewątpliwie klimat w mieście.
Co warto zobaczyć w Brnie?
Jest wiele miejsc w Brnie, które warto zobaczyć. W mieście spędziłam tylko jeden dzień, więc nie udało mi się odwiedzić wszystkiego, dlatego podzielę się tylko tymi miejscami, które sama widziałam:
Stary Ratusz
Zacznę od najstarszej, świeckiej budowli w mieście. Stary Ratusz (Stara Radnice) to budynek, w którym od połowy XVIII wieku do 1935 roku była siedziba władz miejskich. Obecnie mieści się tutaj Centrum Informacji Turystycznej oraz wystawa poświęcona historii obiektu. Zwiedzanie warto zacząć właśnie w tym miejscu, aby zaopatrzyć się w niezbędne mapy oraz przewodniki, które z pewnością ułatwią zwiedzanie. Na dziedzińcu ratusza organizowane są festiwale, koncerty, przedstawienia teatralne oraz projekcje filmowe.
Charakterystycznym elementem ratusza jest późnogotycki portal z przekrzywioną wieżyczką, którego autorem był rzeźbiarz Anton Pilgram. Przejście za portalem skrywa w sobie dwa symbole Brna – krokodyla, czyli brneńskiego smoka, podwieszonego pod sufitem oraz drewniane koło. Dziedziniec z renesansowymi arkadami pochodzi z końca XVI wieku i wyszedł spod ręki włoskich mistrzów.
Wieża ratuszowa
Będąc w okolicach Ratusza warto od razu wejść na wieżę ratuszową. Wejście na nią znajdziesz na dziedzińcu. Wieża ma 63 metry wysokości i rozciąga się z niej malowniczy widok na całe miasto oraz na stojącą na wzgórzu Petrov katedrę. Oglądanie miast z góry należy do moich ulubionych atrakcji, dlatego jak tylko nadarzyła się okazja, skorzystałam z możliwości zobaczenia miasta z góry.
Katedra św. Piotra i Pawła
Jednym z najważniejszych obiektów sakralnych na całych Morawach jest Katedra św. Piotra i Pawła. Jej historia rozpoczęła się w XI-XII wieku, kiedy to na wzgórzu Petrov wybudowano kaplicę. Pod koniec XII wieku stanął tu niewielki kościół, który w późniejszych latach przekształcono w bazylikę romańską. W XIII wieku świątynia została przebudowana w stylu wczesnogotyckim. W 1777 roku utworzono tutaj biskupstwo brneńskie, a kościół zyskał miano katedry. W trakcie badań archeologicznych, prowadzonych na początku obecnego stulecia, odkryto pozostałości XII-wiecznej kaplicy i udostępniono dla zwiedzających.
Warto zajrzeć do wnętrza katedry, w którym dominuje barok. Na uwagę z pewnością zasługuje ołtarz główny, pochodzący z XIX wieku oraz kaplica adoracji, której wystrój wykonał w 2005 roku rzeźbiarz Otmar Oliva. W skarbcu znajduje się wystawa szat oraz naczyń liturgicznych. Dwie wieże, których dzwony biją o godzinie 11:00, powstały w wyniku neogotyckiej przebudowy z 1909 roku.
Katedra św. Piotr i Pawła dostępna jest dla odwiedzających przez cały rok, od poniedziałku do soboty w godzinach 8:15-18:30 oraz w niedzielę 7:00-18:30. W sezonie wakacyjnym, od czerwca do września odbywa się tutaj cykl koncertów pod nazwą Petrovskie Lato Ogranowe. Wstęp bezpłatny.
Zamek Špilberk
Zamek był ostatnim miejscem, które zobaczyłam będąc w Brnie, ale jest na tyle wyjątkowy, że nie warto zostawiać go na samym końcu.
Zamek Špilberk został wybudowany w XIII wieku, w celach obronnych. Z biegiem czasu, w XVII i XVIII wieku stał się potężną twierdzą, w której niekiedy przebywali morawscy margrabiowie. Pod koniec XVIII wieku, cesarz Józef II przekształcił zamek w więzienie cywilne, w którym mieli przebywać najwięksi zbrodniarze oraz więźniowie polityczni z całej monarchii habsburskiej. W 1855 roku zamek z więzienia przybrał rolę koszarów wojskowych. Zarówno I, jak i II wojna światowa wymusiła na zamku stanie się ponownie więzieniem. W 1962 roku zamek Špilberk stał się narodowym zabytkiem kultury.
Obecnie zamek jest siedzibą Muzeum Miasta Brna. Odbywają się tutaj liczne koncerty, festiwale czy przedstawienia teatralne. Rozciąga się stąd widok na całe miasto, dlatego choćby dla tego widoku warto tutaj przyjechać. W zamku turyści mogą odwiedzić ciemne kazamaty, czyli lochy, przez które przewinęło się wielu zbrodniarzy, a także wieżę widokową, na którą z dziedzińca prowadzą 103 schody.
Zamek Špilberk otwarty jest od kwietnia do września, 7 dni w tygodniu, w godzinach 9:00-17:00 oraz od października do marca, od wtorku do niedzieli w godzinach 9:00-17:00. Bilet normalny kosztuje 120 koron czeskich, a ulgowy 70 koron czeskich.
Rynek (Zelný trh)
Zabytkowy rynek z targowiskiem owocowo-warzywnym, który w okresie okołoświątecznym zmienia się w jarmark bożonarodzeniowy. Rynek, pochodzący z XIII wieku, jest miejscem spotkań. Pośrodku znajduje się barokowa fontanna Parnas, która została wybudowana w latach 1690-1696. Wewnątrz niej znajduje się niewielka jaskinia, w której zobaczymy Heraklesa z trójgłowym psem Cerberem, który strzegł wejścia do zaświatów. Na szczycie fontanny można dostrzec alegorię Europy – symbol Świętego Cesarstwa Rzymskiego.
Uwagę na rynku przykują także zabytkowe kamienice, w tym np. budynek teatru Reduta, który jest jednym z najstarszych budynków teatralnych w Europie Środkowej. Znajdujący się obok pomnik Wolfganga Amadeusza Mozarta upamiętnia koncert wirtuoza, który w wieku 11 lat zagrał w tymże teatrze, w czasie świąt Bożego Narodzenia.
W innej części Zelnego trhu znajduje się jeden z najstarszych pałaców w Brnie – Dietrichsteinský Palác, w którym obecnie mieści się Muzeum Ziemi Morawskiej. Obok podziwiać można dwa barokowe pałace. W jednym z nich swoją siedzibę mają opaci klasztoru w Zdziarze, a w drugim znajduje się teatr Divadlo Husa na provázku. Pomocnym w odnalezieniu pałaców będzie pomnik Trójcy Świętej (z 1729 roku), który znajduje się przed nimi. Warto zajrzeć także do znajdujących się w dolnej części rynku – podziemi, zwanych Labiryntem pod Zelným trhem.
Labirynt pod Zelným trhem
Labirynt pod Zelným trhem to kompleks unikalnych, średniowiecznych piwnic oraz korytarzy, położony na głębokości 6-8 metrów pod ziemią. Cała wystawa prezentuje dawne dzieje Brna – od sposobów na przechowywanie żywności, wina oraz piwa, po kolekcję artefaktów archeologicznych. W trakcie zwiedzania można zobaczyć piwnicą na wino, karczmę, repliki laboratorium alchemicznego, klatki szaleńców oraz pręgierz.
Całość została oddana dla zwiedzających w 2009 roku. Labirynt jest dostępny od wtorku do niedzieli w godzinach 9:00-18:00. Wycieczka trwa 60 minut. Pierwsza trasa rozpoczyna się o godz. 9:30. Wstęp jest płatna – bilet normalny kosztuje 160 koron czeskich, a ulgowy 80 koron.
Plac Wolności (Náměstí Svobody)
Náměstí Svobody to nietypowy, bo trójkątny plac w Brnie, na którym krzyżowały się dawne szlaki handlowe. Historia Placu Wolności sięga XIII wieku. W centralnym miejscu na placu znajduje się kolumna morowa, pochodząca z 1679 roku, z figurami świętych, do których mieszkańcy zwracali się o pomocy w czasie panującej w Europie dżumy.
Plac Wolności to połączenie zabytkowych kamienic z nowoczesnymi elementami architektury. Przechadzając się po placu warto zwrócić uwagę na kilka zabytkowych budynków. Pałac Kleina (Kleinův palác), który został wybudowany w 1848 roku w stylu neorenesansowym. Kamienica Dům pánů z Lipé z wieloma motywami roślinnymi, biblijnymi i mitologicznymi, zniszczona w czasie II wojny światowej, ale udało się ją odbudować. Kamienica u Čtyř mamlasů, pochodząca z 1902 roku z charakterystycznymi postaciami czterech atlasów.
W kanon nowoczesności na pewno wpisuje się zegar, wykonany z czarnego granitu, który na pierwszy rzut oka zegara nie przypomina. Wysoki na 6 metrów, przypomina wyglądem ogromny nabój, który miał być symbolem bohaterskiej obrony miasta przed Szwedami w czasie wojny trzydziestoletniej. Kontrowersyjne dzieło, każdego dnia o godzinie 11:00 wypuszcza szklaną kuleczkę. Może ona wypaść tylko z jednego, z czterech dostępnych otworów. Każdego dnia mieszkańcy gromadzą się przy zegarze, aby zająć miejsca przy otworach, w nadziei, że to właśnie z niego kulka wpadnie prosto w ich ręce.
Do nowoczesnych elementów architektury Placu Wolności zaliczyć można także dwie fontanny wykonane z brązu. Duża fontanna ma średnicę 15 m, a na jej okręgach umieszczono fragmenty wierszy brneńskiego poety Jana Skacela. Mała fontanna z czterema wodotryskami z pitną wodą także ma kręgi z poezją Jana Skacela.
Plac Morawski (Moravské náměstí)
Plan Morawski umiejscowiony jest pomiędzy kościołem św. Tomasza a dawnym klasztorem augustynianów. W czasie mojego pobytu w Brnie, w ramach przedświątecznych i zimowych dekoracji, przy kościele rozłożone było lodowisko, z którego każdy mógł skorzystać. Nie miałam okazji z bliska przyjrzeć się nietypowemu pomnikowi, który jest stosunkowo nowym nabytkiem miejskim. Mowa o pomniku Jodoka z Moraw, zwanego także pomnikiem Odwagi. Odsłonięty w 2015 roku, ośmiometrowy monument wykonany z brązu, który przedstawia siedzącego na koniu rycerza w zbroi. Charakterystyczne są niezwykle długie nogi konia, które zastępują cokół, na którym zazwyczaj stoją pomniki.
Na placu można zobaczyć także pomnik Sprawiedliwości, który znajduje się przed budynkiem Najwyższego Sądu Administracyjnego. Twórca Marius Kotrba przedstawił instalację nawiązującą do czterech cnów z fontanną wyrażającą Umiarkowanie oraz model średniowiecznego Brna, który symbolizuje Roztropność.
Kościół św. Tomasza
Na Placu Morawskim, tuż obok pomnika Odwagi znajduje się kościół św. Tomasza. Budowę gotyckiego kościoła rozpoczęto w 1353 roku na polecenie Jana Henryka, młodszego brata Karola IV. Równocześnie z budową kościoła wnoszono klasztor, w którym osiedlili się augustianie. Jodok z Moraw, syn Jana Henryka ukończył budowę zarówno kościoła, jak i klasztoru. W XVII wieku kościół doczekał się swojej przebudowy, a w wyniku reform augustianie musieli opuścić klasztor i przenieść się do innego, znajdującego się na Starym Brnie. Pierwotnie danym budynek klasztoru służył jako urzędy, ale w połowie XX wieku zmieniono jego przeznaczenie i otwarto tutaj Muzeum Ruchu Robotniczego. Obecnie znajduje się tu Galeria Morawska.
Kościół św. Tomasza jest otwarty dla odwiedzających od 15 czerwca do 15 września, od poniedziałku do soboty w godzinach 14:00-18:00.
