Epoka balów maskowych, przepełnione place, wystąpienia uliczne i spektakle teatralne, postacie w barwnych strojach i maskach. Tak w dużym skrócie można opisać to, co dzieje się w Wenecji w czasie karnawału. Jak wygląda karnawał w Wenecji?
Karnawał w Wenecji w 2022 roku rozpoczyna się 19 lutego i będzie trwał do 1 marca. Trwa dokładnie jedenaście dni. Rozpoczyna się w sobotę przed Tłustym Czwartkiem, a kończy w Tłusty Wtorek (jest to odpowiednich polskich ostatków) Martedi Grasso. Wenecja, obok Rio de Janeiro, jest miastem, które słynie na całym świecie z odbywającego się karnawału. Huczne imprezy uliczne odbywające się całymi dniami, pokazy spektakli i wystąpień, które można zobaczyć na wielu mniejszych placach w całym mieście czy centralny punkt karnawału czyli plac św. Marka, gdzie można uczestniczyć w pochodach oraz obserwować słynny Lot Anioła, który inauguruje okres karnawału.
Przeczytaj także o miejscach, które warto zobaczyć w Wenecji
Historia karnawału w Wenecji
Początki weneckiego karnawału sięgają XI wieku. Historia mówi, że powstał on z połączenia tradycji pogańskich i obrzędów świąt płodności oraz chrześcijańskich, które były symbolicznym przejściem w okres postu. W czasach Republiki, karnawał trwał kilka tygodni, a w niektórych latach obchodzono go nawet 180 dni w roku. Najhuczniejszy czas karnawału był w XVI wieku, mimo że najbardziej wystawne obchody odbywały się w XVIII wieku. Towarzyszyły temu bale maskowe, spektakle uliczne, występy akrobatów oraz grajków, pokazy z udziałem zwierząt. W tym czasie kwitł także uliczny handel – sprzedawano cenne tkaniny ze Wschodu, przyprawy, owoce.
Wszechobecne w czasie karnawału maski, które nosili mieszkańcy Republiki, pozwalały ukryć tożsamość co niewątpliwie ułatwiało zacieranie się różnic klas społecznych czy wyznań religijnych. W masce bardzo trudno było odróżnić plebejusza od arystokraty, a niekiedy także kobiety od mężczyzny. Przebrani Wenecjanie witali się na ulicy słowami „Dzień dobry pani masko”.
Obchody karnawału zniósł w 1797 roku Napoleon. Zakaz podtrzymali także Austriacy, ponieważ obawiali się zbyt swobodnej atmosfery wspólnoty, która mogłaby sprowokować oddolne ruchy i manifestacje mieszkańców oraz zjednoczyć ich przeciwko najeźdźcy (w tym przypadku Austrii). Oficjalnie karnawał przywrócono dopiero niecałe 200 lat później, w 1979 roku. Coraz większe zainteresowanie wydarzeniem sprawiło, że karnawał przybrał kosmopolitycznego charakteru, a współczesne dane szacunkowe mówią, że ok. 90% osób przebranych w stroje i maski przyjeżdżają z zagranicy, głównie z Francji oraz Niemiec.
Co dzieje się w czasie karnawału w Wenecji?
Najważniejszym i głównych od wieków miejscem obchodów karnawałowych jest plac św. Marka. To tutaj dzieje się najwięcej wydarzeń karnawałowych. Do XVI wieku przedstawienia wystawiane były przez compagnie della Calza, czyli prywatne komitety zajmujące się organizacją wydarzeń w czasie karnawału. Później oficjalną pieczę nad karnawałem przejęło weneckie państwo. Jednak Compagnie della Calza nie wycofały się zupełnie, a jedynie przeniosły do pałaców, w których do dnia dzisiejszego organizują prywatne bale maskowe.
Najsłynniejszym wydarzeniem, które inauguruje karnawał w Wenecji jest tzw. Lot Anioła. Pierwszy odbył się w połowie XV wieku, kiedy turecki akrobata wspiął się po linie na dzwonnicę św. Marka i przeszedł po niej w kierunki loggi Pałacu Dożów, gdzie złożył w hołdzie kwiaty weneckiemu doży. To spektakularne wydarzenie zapoczątkowało Lot Anioła. Sama nazwa wzięła się od innego akrobaty, który z dużą prędkością zjechał po linie z przypiętymi do ramion skrzydłami anioła.
W XVIII wieku wydarzył się tragiczny wypadek, w którym akrobata spadł z liny i zmarł. Wówczas zastąpioną śmiałków drewnianą gołębicą, z której na tłum zgromadzony na placu św. Marka spadały kwiaty (stąd inna nazwa Lotu Colombiny). W 1979 roku przywrócono nie tylko sam karnawał, ale także tradycję Lotu Colombiny, a od 2001 roku wznowiono Lot Anioła z udziałem człowieka. Tradycja jest kultywowana do dziś i w pierwszą niedzielę karnawału można podziwiać Lot Anioła, który zapowiada otwarcie.
W pierwszą niedzielę karnawału obchodzone jest także święto Festa della Marie, które zrodziło się z upamiętnienia pewnej legendy… W X wieku w katedrze San Pietro di Castello miał odbyć się ślub kilkunastu par. W trakcie ceremonii piraci z Istrii porwali dwanaście panien młodych. Pościg zakończył się sukcesem – piratów pokonano, a panny uwolniono. Na pamiątkę tych wydarzeń, doża ustanowił święto Marii.
Od tamtej pory, co roku w trakcie karnawału odbywał się uroczysty pochód dwunastu najpiękniejszych i najbiedniejszych panien wybieranych z ludu. Doża ofiarował im posag ufundowany przez państwo oraz bogate rody. Tradycja przetrwała do dnia dzisiejszego, jednak zmieniła nieco formułę. Obecnie na placu św. Marka odbywa się pochód z udziałem najpiękniejszych wenecjanek w kostiumach z epoki, który połączony jest z konkursem piękności.
Karnawałowe kostiumy i maski
Najbardziej rozpoznawalnym znakiem współczesnego, weneckiego karnawału są maski. To one nadają mu niepowtarzalnego klimatu, a osoby przyjeżdżające do Wenecji chętnie je zakładają. Ich kolorystyka, wzory oraz motywy niekiedy przyprawiają o zawrót głowy. Maski w Wenecji można kupić prawie na każdym rogu. Większość z nich jest pochodzenia chińskiego, dlatego przed zakupem warto sprawdzić certyfikat pochodzenia (jeśli zależy ci na oryginalnej, weneckiej masce). Najbardziej spektakularne maski można zobaczyć w czasie karnawału, wśród przebranych osób.
Tradycja produkcji masek sięga XIII wieku. Od początku wykonano je z gliny, papieru oraz gipsu. Od XV wieku w Wenecji istniał zawód twórcy masek – mascareri, który wykonywał głównie maski z papieru mâché. Proces tworzenia maski obejmował w pierwszej kolejności wykonania kształtu maski z gliny. Na przygotowaną rzeźbę nakładano gips, a następnie przykładało się papier mâché, który był poddawany moczeniu. Kolejnym etapem było suszenie, obciącie niepotrzebnych elementów oraz malowanie.
Najbardziej znane i popularne maski wywodzą się z komedii dell’arte, czyli XVI-wiecznego gatunku literackiego, typowego dla Włoch. Z dell’arte pochodzi także wiele postaci, które poza maską miały określony strój, pochodzenie, zawód oraz pewne cechy charakteru. Największą popularność maski zyskały w XVIII wieku.
Przeczytaj także: Wenecja – praktyczne informacje o mieście na wodzie
