Olsztyn – co warto zobaczyć w stolicy Warmii i Mazur

Co warto zobaczyć w Olsztynie? Weekend w stolicy Warmii i Mazur

Olsztyn jest miastem, do którego nigdy nie było mi po drodze. Kojarzył się wyłącznie z Krainą Wielkich Jezior Mazurskich oraz ze znajdującym się tam zamkiem krzyżackim. Jaki jest Olsztyn i czy warto go odwiedzić?

Moja wizyta w Olsztynie wiązała się z rozpoczęciem ubiegłorocznej wyprawy rowerowej szlakiem Green Velo. To właśnie tu zaplanowałam start. Przede wszystkim dlatego, że do tej pory nie miała okazji zobaczenia Olsztyna. Drugim powodem był fakt, że chciałam na rowerze przejechać przez Mazury, a rozpoczęcie trasy w Olsztynie dawało mi taką możliwość. Przy okazji miałam chwilę, aby odkryć miasto i poznać jego uroki. Jaki jest Olsztyn i co warto w nim zobaczyć?

Olsztyn - początek rowerowej wyprawy szlakiem Green Velo

Olsztyn – krótka historia miasta

Początków Olsztyna należy doszukiwać się w XIII wieku. Wówczas, znajdujący się tutaj warowny pruski gród został zdobyty przez Krzyżaków. W 1243 roku ziemie Pruskie podzielono na cztery diecezje. Warowna osada znalazła się w części warmińskiej. W 1347 roku, w miejscu drewnianej strażnicy, rozpoczęto budowę zamku kapituły warmińskiej. Znajdująca się obok wieś o nazwie Allenstein otrzymała prawa miejskie w 1353 roku. Rozplanowano część ulic z centralnie położonym rynkiem, dookoła których rozpoczęto wznoszenie murów obronnych. W południowej części miasta wybudowano Bramę Dolną, a w północnej – Bramę Górną (zwaną dziś Wysoką Bramą).

W czasie wojen polsko-krzyżackich, które miały miejsce w XV i XVI wieku miasto nie ucierpiało. W 1410 roku, w czasie wielkiej wojny administrator olsztyńskiego zamku poddał go królowi polskiemu. Po wojnie trzynastoletniej (1454-1466) Olsztyn wraz z całą Warmią przeszedł pod panowanie Rzeczypospolitej, stając się jednocześnie siedzibą kapituły warmińskiej. Ostatnia odsłona konfliktu, trwającego ponad 200 lat, przypadła na lata 1519-1521. Mikołaj Kopernik, ówczesny administrator kapituły warmińskiej, rezydujący na zamku, skutecznie obronił go przed zakonem krzyżackim.

Ku upadkowi…

XVII wiek nie był pomyślny dla Olsztyna. Najpierw wielki pożar w 1620 roku, później zaraza w 1624 roku. W 1658, 1669, 1708 i 1712 roku miasto zmagało się z falą pożarów. Wizyta wojsk szwedzkich w trakcie III wojny północnej (1703-1704 oraz 1708) dokończyła dzieła zniszczenia miasta, a najbardziej do jego upadku przyczyniła się epidemia dżumy, która w latach 1709-1710 zabiła znaczną większość jego populacji. W 1772 roku, w wyniku I rozbioru Polski, Olsztyn wraz z resztą Warmii znalazł się w granicach Królestwa Pruskiego, co doprowadziło do upadku gospodarczego miasta.

Ożywienie Olsztyna oraz rozwój inwestycji rozpoczął się dopiero w 1872 roku, kiedy to uruchomiono pierwszą linię kolejową. W tym czasie Olsztyn uznawany był na największy ośrodek polskiego ruchu patriotycznego w Prusach Wschodnich. Zaczęła ukazywać się Gazeta Olsztyńska, funkcjonowała polska szkoła, działały liczne polskie instytucje kulturowo-społeczne. W 1889 roku uruchomiono gazownię, w 1892 – telefony, w 1898 – sieć wodociągowo-kanalizacyjną, a w 1907 elektrownię wodną, która zasiliła m.in. tramwaje miejskie.

Okres międzywojenny

Początek XX wieku przyniósł dynamiczny rozwój, który został zahamowany przez wybuch I wojny światowej. W 1914 roku, do Olsztyna na jeden dzień wkroczyli żołnierze rosyjscy. Po I wojnie światowej, na mocy plebiscytu z 1920 roku, Olsztyn pozostał w rękach niemieckich. Pomimo kryzysu gospodarczego i zastoju, w Olsztynie w 1925 roku powstał teatr, rok później lotnisko, a w 1927 franciszkanie wybudowali kościół Chrystusa Króla i św. Franciszka.

W 1939 roku z olsztyńskich koszar wyruszyły oddziały atakujące Polskę. Masowo aresztowano działaczy polskich, którzy trafili m.in. do jednego z pięciu obozów pracy, działających w mieście. W styczniu 1945 roku większość mieszkańców miasta uciekła przed nacierającą Armią Czerwoną. Niemcy nie bronili Olsztyna, a wojska radzieckie splądrowały oraz spaliły całe śródmieście. Największych zniszczeń dokonano w zabytkowej architekturze Starego Miasta. 23 maja 1945 roku Rosjanie przekazali zniszczony Olsztyn polskiej administracji. Odgruzowanie i odbudowa miasta trwała do końca lat 50. ubiegłego wieku. Po reformie administracyjnej w 1999 roku miasto stało się stolicą województwa warmińsko-mazurskiego.

Amfiteatr oraz widok na Zamek w Olsztynie
Amfiteatr oraz widok na Zamek w Olsztynie

Co warto zobaczyć w Olsztynie?

Olsztyn jest miastem, na którego zwiedzanie wystarczy przeznaczyć dwa dni. Może to być weekend, który będzie początkiem dalszej wyprawy na Mazury. Moje zwiedzanie miasta ograniczyło się do jednego dnia, w czasie którego udało mi się zobaczyć kilka ciekawych miejsc, których opisy znajdziesz poniżej.

Stare Miasto

Dawny Olsztyn zajmował teren dzisiejszego Starego Miasta, który otaczały mury obronne. Ze średniowiecznych fortyfikacji pozostały jedynie fragmenty. Olsztyńska, historyczna część jest mała, ale ma w sobie wiele uroku.

Zwiedzanie warto rozpocząć od Wysokiej Bramy (zw. Bramą Górną), która stanowi główne wejście na Stare Miasto. To jedno z niewielu obwarowań miejskich, które przetrwało do naszych czasów. Brama stanęła w tym miejscu w XIV wieku. Początkowo pełniła funkcje obronne, będąc siedzibą straży miasta. Na przestrzeni lat wielokrotnie przebudowywana, m.in. po remoncie w 1788 roku zorganizowano w niej zbrojownię szwadronu dragonów, a w XIX wieku powstało tutaj więzienie. Dziś w pomieszczeniach bramy może zamieszkać każdy, ponieważ urządzono w niej hotel.

Wysoka Brama w Olsztynie
Wysoka Brama w Olsztynie

Na Starym Rynku warto zwrócić uwagę także na jeden z najważniejszych symboli Olsztyna, czyli na stary ratusz. Znajduje się na środku rynku. Jego najstarsza część – skrzydło południowe – pochodzi z przełomu XV i XVI wieku. Skrzydło zachodnie powstało w XVIII wieku, a północne w latach 20. ubiegłego stulecia. Największą wartość zabytkową, której niestety nie można zwiedzać, stanowią piwnice pod najstarszą częścią ratusza. Budynek zdobi charakterystyczna wieżyczka, niegdyś wartownia, której rekonstrukcje wykonano w 2000 roku. Obecnie w budynku ratuszu mieści się Wojewódzka Biblioteka Publiczna.

Stary Ratusz oraz Rynek w Olsztynie
Stary Ratusz oraz Rynek w Olsztynie
Rynek w Olsztynie
Rynek w Olsztynie

Konkatedra św. Jakuba

W samym sercu Starego Miasta można zobaczyć najważniejszy kościół w całym Olsztynie – Konkatedrę św. Jakuba. Budowę świątyni rozpoczęto w 1370 roku, ale prace trwały długo. Potężna, gotycka świątynia, wykonana w całości z cegły, dominuje nad miastem, doskonale harmonizując się z otoczeniem oraz architekturą. Korpus nawowy kościoła przypomina prostopadłościan z ogromnym dwuspadowym dachem. Zewnętrzne mury dzieli długość korpusu na sześć przęseł oraz wysmukłe, ostrołukowe okna z maswerkami.

Najważniejszym elementem kościoła jest masywna wieża oraz południowo-wschodnia ściana, które stanowiły fragment systemu obronnego miasta. Wieża ma siedem kondygnacji oddzielonych od siebie poziomymi, tynkowanymi pasami, które do wysokości trzeciej kondygnacji są ozdobione glazurowanym maswerkiem, świadczącym o sztuce garncarskiej. Szczyt wieży otrzymał swój dzisiejszy kształt w wyniku kapitalnej renowacji kościoła w latach 1866-1868.

Konkatedra św. Jakuba w Olsztynie
Konkatedra św. Jakuba w Olsztynie

Targ Rybny

Jeśli rozpoczniesz zwiedzanie od Wysokiej Bramy, z łatwością trafisz na Targ Rybny. Znajduje się po prawej stronie od wejścia na Stare Miasto. Jest to prostokątny plac, na którym, jak sama nazwa wskazuje – kiedyś sprzedawano ryby. Mimo że kamieniczki otaczające plac są nowe to odwzorowano je zgodnie z pierwowzorem. Obecnie, na Targu Rybnym znajduje się mnóstwo kawiarni i restauracji, które w letnie, ciepłe dni zachęcają do zajęcia miejsca przy stoliku, pod parasolem.

W jednym z narożników placu znajdziesz neogotycki kościół ewangelicko-augsburski Chrystusa Zbawiciela, do którego wejście prowadzi od ulicy Zamkowej. Jego budowę rozpoczęto w 1877 roku. Szybko okazało się, że kościół jest za mały, co wymusiło postawienie kościoła garnizonowego.

Targ Rybny w Olsztynie
Targ Rybny w Olsztynie, źródło: commons.wikimedia.org

Zamek Kapituły Warmińskiej

Historia Zamku w Olsztynie sięga czasów połowy XIV wieku, a dokładnie lat 1344-1353. Najsławniejszym administratorem kapituły warmińskiej był Mikołaj Kopernik, który przebywał tutaj z przerwą w latach 1516-1521. Astronom dowodził obroną twierdzy, jaka miała miejsce w 1520 roku, podczas ostatniej wojny polsko-krzyżackiej. Z biegiem czasu zamek przestał pełnić funkcje militarne i u schyłku XVI wieku służył do celów mieszkalnych. W latach 1756-1758, w miejscu średniowiecznej bramy wjazdowej powstał barokowy budynek mieszkalny dla administratorów. Natomiast w II połowie XVIII wieku wybudowano most łączący miasto z zamkiem.

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie

Początek XX wieku przyniósł prace adaptacyjne związane z przeznaczeniem zamku na kancelarię prezydenta rejencji wschodnio-pruskiej. W latach 20. XX wieku zamek przebudowano na cele muzealne. Obecnie znajduje się tutaj Muzeum Warmii i Mazur.

W muzealnych salach dostępna jest wystawa kopernikowska, kolekcja wyrobów cynkowych, sztuka ludowa oraz zbiór ikon z XVI-XIX wieku. Najważniejszą pamiątką w Olsztynie po Mikołaju Koperniku jest wykonana przez niego tablica astronomiczna.

Muzeum otwarte jest we wtorek, środę, piątek, sobotę oraz niedzielę w godzinach 9:00 – 16:00 w sezonie zimowym, a w sezonie letnim od 10:00 do 17:00. Bilet normalny kosztuje 15 zł, ulgowy 10 zł, a wejście na wieże – 9 zł. Dostępne są także bilety rodzinne.

Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie - widok od strony mostu
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie – widok od strony mostu

Wieża ciśnień i obserwatorium astronomiczne

Warto zajrzeć także do ceglanej wieży ciśnień. Wybudowana na 143 metry, wyznacza najwyższy punkt dawnego Olsztyna. Powstała na planie koła, pod koniec XIX wieku. Obecnie służy jako obserwatorium astronomiczne. Cała wieża stanowi bogate źródło wiedzy o rozwoju astronomii wraz z różnymi metodami obserwacji i pomiarami astronomicznymi.

Wystawa w wieży rozpoczyna się od historycznych instrumentów obserwacyjnych, które pozwalają mierzyć położenie obiektów astronomicznych na sferze niebieskiej. Dalej dowiesz się więcej o meteorytach, które są źródłem informacji o genezie Układu Słonecznego. Bardzo ciekawym eksponatem w pracowni meteorytyki są okruchy skał księżycowych, przywiezione na Ziemię przez załogę misji Apollo 11, pierwszej w historii ludzkości załogowej wyprawy na Księżyc.

Na samej górze wieży ciśnień, po pokonaniu 147 schodów, znajdziesz się na tarasie Obserwatorium Astronomicznego. W ciągu dnia można skorzystać z dostępnego tutaj teleskopu, dzięki któremu zaobserwujesz przejawy aktywności słońca. Rozciąga się stąd także ładna panorama Olsztyna. Wieczorami, przy bezchmurnym i gwieździstym niebie można podziwiać gwiazdy oraz krajobraz powierzchni Księżyca, planety czy pierścienie Saturna.

Obserwatorium Astronomiczne w Olsztynie jest czynne od poniedziałku do soboty, w godzinach 10:00-18:00. Bilet normalny na zwiedzanie obserwatorium kosztuje 16 zł, bilet ulgowy 11 zł. Można wziąć udział także w pokazach nieba – bilet normalny na pokaz to koszt 14 zł, ulgowy 9 zł.

Wieża ciśnień i obserwatorium astronomiczne - Olsztyn
Wieża ciśnień i obserwatorium astronomiczne – Olsztyn

Absolwentka Turystyki i Rekreacji oraz Dziennikarstwa Internetowego. Zawodowo zajmuję się marketingiem internetowym. Uwielbia podróżować i planować, chociaż pakowanie nie jest jej mocną stroną. Zakochana w Hiszpanii. Jej podróżniczym marzeniem jest Kuba, Patagonia oraz Japonia. Lubi zaszyć się w domowym zaciszu z kubkiem herbaty i książką. W wolnych chwilach aktywnie spędza czas - w butach biegowych lub na rowerze, a zimą na basenie lub łyżwach.

Postaw mi kawę!

Postaw mi kawę

Zarezerwuj nocleg na Booking.com

Booking.com

O mnie

Nazywam się Marta i jestem autorką tego bloga. Miło mi, że tu jesteś :). Kilka słów o mnie… jestem podróżniczką z zamiłowania oraz „turystką” i redaktorką z wykształcenia

Podróże w 2024 roku

  • styczeń Alicante i Marakesz
  • marzec Teneryfa
  • kwiecień – Tajlandia
  • wrzesień – Czarnogóra

Facebok

Instagram